F-16’lara veda eden pilot sayısı 110’a çıktı. İstifa için son gün 28 Şubat… Komutanlar istifaları ‘Bu vatan görevi’ diye durdurmaya çalışıyor.

Bal­yoz davasında ha­pis ce­za­sı ve­ri­len ara­la­rın­da Or­ge­ne­ral Bil­gin Balanlı­’nın da bu­lun­du­ğu 17 ko­mu­tan, Türk Ha­va Kuv­vet­le­ri­’n­den ayrılma­ya ka­rar ve­ren pi­lot­lar için “Bu gi­diş­le, uça­ğı­mı­zı kul­la­na­cak pi­lot kal­ma­ya­ca­k” uya­rı­sın­da bu­lun­du­lar.
Türk Ha­va Kuv­vet­le­ri­’n­de zo­run­lu hiz­met sü­re­si olan 10 yı­lı­nı dol­du­ran pi­lot­la­rın, ge­rek so­ruş­tur­ma­lar, da­va­lar ge­rek­se eko­nomik ne­den­ler­le ayrıl­mak için is­ti­fa di­lek­çe­si ver­mişlerdi. İs­ti­fa di­lek­çe­si için baş­vu­ru­lar 28 Şu­ba­t’­a ka­dar de­vam ediyor. Ge­çen haf­ta 80 olan is­ti­fa sa­yı­sı­nın, 110’a yük­sel­di­ği, ko­mu­tan­la­rın is­ti­fa­la­rı dur­dur­mak için yo­ğun bir ça­ba içine girdik­le­ri bil­di­ril­di.
‘Alarm zil­le­ri ça­lı­yo­r’
Ken­di­le­ri de pi­lot olan tu­tuk­lu ko­mu­tan­lar­dan Or­ge­ne­ral Bil­gin Ba­lan­lı ile 17 ko­mu­tan as­ke­ri ba­zı bi­rim­le­re gön­der­di­ği mek­tup­ta pi­lot­la­rın is­ti­fa­sı­nın “a­larm zil­le­ri­nin çal­ma­sı­” ola­rak ni­te­le­di­ler.
‘Teh­li­ke­nin ha­ber­ci­si’
Ko­mu­tan­la­rın bir­lik­te ka­le­me alıp, ad­la­rı­nı, rüt­be­le­ri­ni ya­zıp im­za­la­dık­la­rı ve yak­la­şan teh­li­ke­ye dik­kat çek­tik­le­ri mek­tup­ta şu uya­rı­lar­da bu­lun­du­lar: “Ya­şa­nan olum­suz­luk­lar, gö­re­vi­nin ba­şın­da olan­la­rın sa­de­ce mo­ral de­ğer­le­ri­ne dar­be vur­ma­mış, on­lar üze­rin­de en­di­şe, ür­kek­lik, gü­ven­siz­lik duy­gu­la­rı ya­rat­mış, so­rum­lu­luk­tan kaç­ma ve du­ru­mu ida­re et­me davranışı­na yö­nelt­miş­tir. Özel­lik­le pi­lot­la­rı sü­rat­le sis­tem dı­şı­na çık­ma ara­yı­şı­na it­miş­tir. Mo­ral de­ğer­lerine vu­ru­lan dar­be, yıl­lar­dır Ha­va Kuvvetle­ri­’n­de so­run olan ye­tiş­miş pi­lot kay­bı­nın da­ha da ar­ta­rak de­vam et­me­si so­nu­cu­nu do­ğur­muş­tur. Bu yı­lın Ocak-Şu­bat dö­ne­min­de Ha­va Kuv­vet­le­ri­’n­den is­ti­fa ve emek­li­lik yo­luy­la ay­rıl­mak için mü­ra­ca­at eden pilot sa­yı­sı yaklaşan teh­li­ke­nin ha­ber­ci­si­dir.
‘Yüz­de 15’i bu­lur…’
Ay­rıl­mak isteyenlerin ge­ne­le ora­nı­nın yüz­de 15’le­re ula­şa­ca­ğı anlaşılmak­ta­dır ki bu ra­kam alarm zil­le­ri­nin çal­ma­sı için ye­ter­li­dir. Pi­lot miktarında olu­şa­bi­le­cek za­fi­yet, ha­re­kat es­na­sın­da bir mik­tar uça­ğın kulla­nı­la­ma­ya­ca­ğı an­la­mı­na gel­mek­te­dir. De­vam eden da­va­lar­la tas­fi­ye edi­len yö­ne­ti­ci ve li­der se­vi­ye­sin­de­ki üst dü­zey pi­lot kay­bı da göz önü­ne alı­na­cak olur­sa so­nuç bir fe­la­ke­te dö­nü­şe­bi­le­cek­tir.”
“Ha­va Kuv­vet­le­ri­’ nin ye­tiş­miş in­san gü­cü­nün he­ba edil­di­ği­ni­” be­lir­ten komu­tan­lar, ‘Kar­ta­lın ba­şı ko­pa­rıl­mış, ade­ta baş­sız bı­ra­kıl­mış­tır. Kar­ta­la baş ol­ma- ­ya aday 1 Or­ge­ne­ral ve 4 Kor­ge­ne­ral, 7 Tüm­ge­ne­ral, 4 Tuğgene­ral ol­mak üze­re al­tı ge­ne­ral saf dı­şı bı­ra­kıl­mış­tı­r’ hatırlatmasında bu­lun­du.

(Saygı ÖZTÜRK-Sözcü)

http://haber.gazetevatan.com/komutanlar-isyanda/511884/1/SurManset

Bu, Güney Azerbaycan-Amerikan toplumunun Obama yönetimine bir mektubudur. Burada 25000 bin imza toplanırsa, Amerikan sena meclisinde, Güney Azerbaycan’a uygulanan sistematik insan hakları ihlali müzakere olacak. Güney Azerbaycan’lıların kısıtlanan temel hak ve özgürlükleri, insanlara uygulanan haksız tutuklamalar ve işkenceler vb. tanınıp ve bunların durdurulması istenecek. Daha doğrusu Güney Azerbaycan meselesi dünya çapında konuşulacak. Lütfen bu çağrıya kayıtsız kalmayalım. Aşağıda linki verilen sayfadan imza desteğimizi verelim:

https://petitions.whitehouse.gov/petition/recognize-islamic-government-iran-violating-fundamental-rights-irans-azerbaijani-ethnic-minority/gR2mqw7b#thank-you=p

YILMAZ KARAHAN

Azərbaycan gəncliyi!

Ən yaralı mövzumdur mənim… İllər boyu üzərinə getdiyim, anlamağa çalışdığım, o “kimliyin” həndəvərini, əhatə dairəsini, “necəliyini”, üzərindəki missiyanı, xarakterini çək-çevir etdiyim, gerçək təfərrüatına varmaq istədiyim bir mövzu!

…Siyasətə gəldiyimdə çox gənc idim. 18 yaşı yenicə tamam olan sadəlövh bir gənc.

Hələ indi-indi anlayıram ki, 15 il öncə gördüyüm, baxdığım, toxunduğum hər şeyin rəngi gerçəkdən bam-başqa imiş. Siyasətin, siyasətçilərin, gələcəyin, arzuların, ümidlərin özü də daxil..

Və ya, bu elə bir yaş dövrü ki, o yaşda insan beyni “pisliklər”in, “nadanlıqlar”ın, “xəyanətlərin”hətta ehtimalını belə öz yaxınına buraxmır..O sadəcə gördüyü işlə qürur duyur. O sadəcə sevinir. Nə etdiynin fərqinə varsa da, nə baş veridyinin fərqinə varmadan sevinir…

Bu minvalla 3 il, 5 il, 10 il keçir…Bir baxırsan ki, demə özündən başqa fədakar yoxmuş ortada. (Təbii, buna fədakarlıq demək mümkünsə) Varsa da özünəbənzərlər imiş. Ya da fədakar anlayışını tam başqa meyarla, etalonla beyninə əxz etmisən, pərçimləmisən..

Sən müxalifəti - dostların, ailən isə səni fanatizmdə ittiham edir. Sən müxalifət liderlərinə(haqlı olaraq!)“gənc yaşında birilərini siyasətə müxalifətçi kimi gətirib, elə müxalifətdəcə pensiya yaşına çatdıran”- damğasını vurursan. Səni yaxından tanıyanlar, əzizlərin, doğmaların isə bir gün dözməyib “Sənin də pensiya yaşına bir şey qalmadı amma” – tənəsini üzünə, gözünə, ya da təpənin düz ortasına çırpmağa məcbur olurlar.

Və beləcə…bir gün anlayırsan ki, atıldığın qaynar ortamın məğzi, özünəməxsusluğu gərəkdiyi anda dar və bəlli həqiqətlərlə tükənə bilirmiş əslində. Ya da, o qaynar ortamda təriflərin, gözəl sözlərin TAM bolluğuna qərq olmuşkən, sahib çıxılmağın, əl uzadılmağın KƏM fövqündə qalmağı da göz önünə almalı imişsən bir gün…

***
Mən siyasətçiyəm. Elə bu səbəbdən, İllərdir ciddi bir rakurs fərqi ilə müşahidə etdiyim GƏNCLİK anlayışı da məhz bu kontekstdə mənim üçün daha maraqlı olub. Həmin gəncliyi qərarlaşdığım, mənsub olduğum sahədən öz baxış üçbucağımla təsnif etməyə çalışmışam:

İlk öncə müxalif gənclikdən başlayım…

Bir qəribədir onlar..

Dediyini deyən, haqlı-haqsız iddialarda bulunan, emosyalarını cilovlaya bilməyən, iftiralar püskürən, “Çe Qevara”lıq, “Polat Alemdarlıq” eşqi ilə yaşayan, gördükləri, sərgilədikləri iş, siyasi fəaliyyət fonunda millət adına heç bir perspektiv, nəticə hasilatı hesablamayan, bəzənsə sözün əsl anlamında siyasi kamikadzelik edən bir gənclik..

Kor-koranə, ünvan sonucu olmayan bir yola istiqamətləniblər. Əksəriyyəti təhsilsizdir. Öz liderlərinin hakimiyyət xülyalarına, vəd etdikləri vəzifə nağıllarına, davamlı təlqin edilən “qəhrəmanlıq”- səlnamələrinə inanmış, aludə olmuş durumdalar!

Əbülfəz Qurbanlının ayaqları göydə polis maşınına mindirilmə səhnəsi, Tural Abbaslının ifasında hər addımda cır avazla hansısa şüarın səslənmə kadrı…bezdiricidir. Vallah-billah bezdiricidir, yorucudur, usandırıcıdır, ikrah doğurandır. Hətta bu iqtidardan küsüb müxalifətə keçmək haqqda düşünən biri üçün də ayaq saxlama, durma, düşünmə nöqtəsidir! “Müxalifətçi gəncliyinin lideri budursa, ordakı elektoratın sanbalı, gələcəyi nə olacaq”?- sualı ilə qarşı-qarşıya qalma məcburiyyətidir!

Müxalifətçi gənclik tənqid edir. Hücum edir!

Tənqid və hücum isə təyinatından, quruluşundan, necəliyindən asılı olmayaraq insan beyninin tərifdən və müdafiədən daha tez həzm etdiyi hərəki realizədir. Buna sırf psixoloji “inka”- da demək olar: Hər kəsin tənqidə daha çox meylli olması! Hətta inanmadığı halda belə meylli olması!

Və bəlkə də onlar, qərarlaşdıqları yerdən “fədakar”, bizsə “yarınan”- biri kimi görünürük. Onların çətin, bizimsə çox asan bir missiya daşımamız kimi fərqli mənzərə gəlir göz önünə..

Amma inanın, inanın ki, belə deyil. Həqiqətin adı tam başqadır. Görüntülər, ilkin təəsüratlar əsla aldatmasın Sizi!

Müxalif gənclik – bulunduqları nöqtədə “lider defisiti”nin yaratmış olduğu açıq böhranın, cəsarətsizlik sindromunun, kinin, eqonun əsirləridir! Gerçək anlamda əsirləridir!

Təxminən, sıldırım qayaya 4 tərəfdən qalın zəncirlə bağlanmış kimi bir təzahüratdır bu.

O zənciri isə qıracaq bir kimsə yox!

Çünki, İsa Qəmbər və Əli Kərimli xislətində olan “lider”lərə öz varlıqlarını, hikkələrini, təkəbbürlərini qorumaq, sübut etmək üçün elə zəncirlənmiş, ovsunlanmış vəziyyətləri ilə gərəkdirlər onlar!

Bu iqtidarı hər kəsin sevmək məcburiyyəti daşıdığını iddia etmirik! Siyasi mənsubiyyət seçimi, bir fərdin öz iradəsinə, əqlinə, məntiqinə bağlı bir şey…

Amma bununla bərabər özünə vətəndaş deyən BİRİNİN “bu milləti, bu dövləti satım yoxsa satmayım”-deyə sual ayrıcalığı lüksü də yoxdur! Ola bilməz! Olmamalıdır!

Siyasət – ölkənin taleyi, gələcəyi, bəzənsə ümumiyyətlə VARLIĞI ilə baqlı ən üst qərarların verildiyi sahədir! Elə məhz bu səbəbdən, ən dar süzgəclər də həmin sahənin giriş və çıxışında bərqərar olmalıdır! Gədə-mədələr, soy -kökü bəlli olmayanlar, zatı qırıqlar, xəyanət etməyə adətkar olanlar dərhal…həm də böyük hərflə DƏRHAL meydandan çıxdaş edilməlidir!

Onların ləyaqətsiz ruhu, şərəfsiz ovqatı yerindəcə axtalanmalıdır!

Və, deyim ki..

Mən müxalif gənclər arasında çox savadlı birilərini də tanıyıram.. Üzlərindən, fikirlərindən, dünyagörüşlərindən ilk baxışda az qala ziya, nur damlası axır. Amma elə ki, o insanların iç dünyası ilə təmas başlayır, anındaca təhsilin ZAT qarşısında nə qədər məsum və aciz qaldığını bəs-bəlli həqiqətlərlə, sübutlarla fərq etmiş, sezmiş olursan!

***

Nəhayət, mənim də təmsil olunduğum iqtidar gəncliyi…
İçlərində o qədər mərd, o qədər mübariz biriləri var ki!

Dövlətini, Prezidentini, getdiyi yolu elə bir inancla, məntiqlə, ağılla, sanballa müdafiə edənlər var ki.. Fəqət.. tək bir əmma ilə! - Uzaqdan-uzağa. Könüldən- könülə!..Ən nəhayət SEÇKİDƏN- SEÇKİYƏ!.

Üzdə deyillər ONLAR!!! Salonlarda, tədbirlərdə, məclislərdə ən arxa sıralarda oturublar – oturdulublar! Ya da o salona ümumiyyətlə dəvətli deyillər! Unudulublar! Unutdurulublar!

Bəxtiyar Əsgərovun timsalında 100 belə gəncin misalını çəkə bilərəm!

Əkbər Qoşalının timsalında min belə fədəkar insanın tablosunu çizə bilərəm!

21 yaşında ikən 50 yaşında birinin görməyəcəyi, görə bilmədiyi işi bacaran, müxalifətin ən kritik meydanı olan “Azadlıq”radiosunda rəqiblərinin daşını daş üstdə qoymayan Fərid Şahbazlı, Hacibəy Heydərli, Əfsələddin Ağalarov kimilərinin adını ard-arda düzə bilərəm!

Qoruyun bu insanları! Allah xətrinə qoruyun! Gecikmədən qoruyun!

Həssasdır onlar. Ən böyük diqqəti, sevgini, qayğını haqq edənlərdir onlar!

Qrant, pul-para, əyləncə, dəb-dəbə arzu etmədən sadəcə mənəvi dəstək umanlardır onlar!

Zaman-zaman aqressiv, kürən, ərköyün, ipə-sapa yatmayan əhvallarına rəğmən əsl Azərbaycan gəncliyidir onlar!!!

***

Bu arada,Söhbət tam məqama yetişmişkən bir ibrətamiz hekayəti xatırladım:
“Bir gün yeni avtomobil alan ata, 5 yaşında olan oğlunun yerdən daş götürüb həmin avtomobili yazdığını görür. O qədər çox əsəbləşir ki, uşağın nə yazdığına belə baxmadan onun əllərini bərk vurub barmaqlarını qırır.

…Tez xəstəxanaya çatdırsa da, həkim personalının səyi nəticə vermir və…körpənin barmaqlarından ikisi ağır zədə səbəbilə kəsilməli olur.

Ən kritik səhnə isə əməliyyatdan sonra övladın ataya verdiyi: “ Məni bağışladınmı ata? Barmaqlarım nə zaman çıxacaq”? - sorusu ilə başlayır…Adam suallar qarşısında acız qalıb avtomobilinə dönür. Əlini, başını durmadan övladını şikəst edən bu dəmir parçasına vurur.. Və həmin an ilk dəfə oğlunun maşına yazdığı və bu faciəyə səbəb olan yazını görür: “ SƏNİ SEVİRƏM ATA!

***

Barmaqları, biləkləri, səbrləri, qəlbləri qırılmadan sahiblənin ləyaqətli gəncliyə!

Onların bu millətə, bu dövlətə, öz böyüklərinə olan sevgisini ən sonda görməyə çalışmayın!

Lütfən!!!

P.S. Bayramımız mübarək!!!

Elşən Musayev

http://gun.az/nesil/63211

Rusya`nın Güney Kafkasya Politikası Nereye?

Rusya`nın dış politikada BDT coğrafyasını önceleyen politikasının önümüzdeki dönemde de güçlenerek devam etmesi Kremlin yönetiminin Güney Kafkasya`ya ilişkin planlarını da ilgiyle takip etmeyi gerektirmektedir. Tarihsel olarak Rusya`nın 18. yüzyıldan itibaren özel önem atfettiği bu bölge 1991 sonrası da önemini korumaya devam etmiştir.

Keza, Rusya`nın komşusu olması ve Moskova yönetiminin öncelik tanıdığı eski Sovyet coğrafyasının bir parçasını oluşturmanın yanı sıra, tarihi rakipler Türkiye ve İran`la aradaki tampon bölge anlamını kazanan Güney Kafkasya. Dahası bölge Avrasya’daki güç mücadelesinin kaderini belirmede en önemli araçların başında gelen enerji bağlamında da kritik öneme haizdi.

Zaten bağımsızlıktan sonraki 20 sene zarfında bölgenin önemi hiç azalmadı, aksine bu öneme yeni boyutlar eklendi. Giderek daha fazla küresel boyutlu bir krize dönüşme potansiyeli taşıyan İran`la komşu olma, ya da “Arap Baharı” (acaba artık “Kışı” mı desek) hemen yanı başında olması Güney Kafkasya`yı Rusya bakımından daha da anlamlı hale getirmekte. Hani şu ABD ile Rusya arasında son dönemlerin en önemli gerginliği olan füze savunma sistemi tartışması da bölgedeki gelişmelere ayrı bir yön vermekte.

Kremlin yönetimi de önemi kendisi açısından sürdüren bu bölgeye ilgisini azaltmadı zaten. Moskova`nın bölgeye ilişkin etkinlik sürecinde geçen dönemi 3 önemli aşamaya bölmek mümkün. 1991-99 dönemi Rusya bakımından ciddi bir gerileme dönemi olarak değerlendirilebilinir. Bu dönemin başlangıcını sembolize eden olaylar ise Gürcistan`da Gamsahurdiya, Azerbaycan`da Elçibey`in iktidara gelişi ve akabinde bölgede Rus siyasi, askeri ve kültürel gücünü gerileten gelişmelerin yaşanması idi.

Rusya`nın bu gerilemeyi engellemek için çevirdiği oyunlar, bu iktidarların gitmesine neden olsa da, yerine gelen Eduard Şevardnadze ve Haydar Aliyev, Moskova ile göreceli olarak dengeli ilişki kurmayı tercih ettiler. Keza, bu iki ülkenin Bakü-Ceyhan hattı konusundaki ısrarı ve Rus ordusunun ülkelerinde barınmasına karşı gösterdiği direniş Moskova için bu dönemin arzu edilmeyen sonuçlarındandı. Bu dönemin Rusya açısından teskinlik verici boyutu ise Ermenistan`daki mevzilerini koruması olmuştur.

2000-2008 arasındaki dönem Kremlin bakımından mevcut gerileme sürecini durdurma ve mümkün olduğunca geriye çevirmeye çalışma dönemi olarak tanımlanabilinir. Rusya`da Vladimir Putin`in iktidara gelmesi ile başlayan bu süreç enerji kaynaklarının yanı sıra, 11 Eylül saldırıları bağlamında ABD`nin bölgeye artan ilgisi nedeniyle ciddi bir meydan okuma ile karşı karşıya kalmıştır. Keza, Gürcistan`da Saakaşvili`nin iktidara gelişi ve Bakü-Ceyhan`ın gerçekleşmesi fonunda Moskova`nın işleri yeterince yolunda gitmedi. Her şeye rağmen, Rusya`nın Ermenistan`ı nerdeyse kendisinin bir parçasına dönüştürmesi, Azerbaycan`la ilişkileri dengeye oturtma çabası ve Gürcistan`nın NATO üyeliğine muhalefetinin sonuç veriyor olması Moskova`nın başarı hanesine yazılabilir.

Rusya`nın Güney Kafkasya`ya ilişkin politikasının üçüncü aşamasını ise 2008 Ağustos’unda Kremlin yönetiminin Gürcistan`a askeri müdahalesi ile başlatabiliriz. O tarihten beri gelişmeler ve Rusya`nın attığı adımlar Moskova yönetiminin bu dönemi Güney Kafkasya”da yeniden kendi düzenini kurma dönemi olarak gördüğünü söylemeyi mümkün kılıyor. Abhazya ve Güney Osetya`ya kurulan yeni askeri üsler, Ermenistan`daki askeri üslerin süresinin artırılması Rus dış politikasının bu amacının önemli başarılı örnekleri gibi görülebilinir.

Rusya bu dönemde bölge ülkelerindeki seçimleri ise kendisi için önemli fırsatlar süreci gibi görmekte. Nitekim 2012 sonunda Gürcistan`daki seçimler süreci ve sonunda ortaya çıkan sonucun Moskova için yarattığı fırsatları hatırlamak yeterli. Buna Şubat ayının ortasında Ermenistan`da, Kasım`da ise Azerbaycan`da başkanlık seçimlerini de eklemek lazım. Bu konuya diğer yazılarımızda devam edeceğiz.

Dr. Nazim CAFERSOY,

Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (QAFSAM-www.qafsam.org)

http://1news.com.tr/yazarlar/20130130043113183.html

Kumuk Türklerinin milli şairi

‘Yırçı Kazak’

Kumukistan ovalarının her bir karış toprağında. 300 yıllık Rus Türk hesaplaşmasının Gazilerinin Sibirya`lara sürgün edildiği, uzun yollarında nice nice Yırçı Kazak gibi Kumuk erlerinin bol bol akan kanlı göz yaşları var. Bu yollarından yürüyeceksen, sakın ayağını bu topraklara ayap bas.

“Dünya böyle gitmez” diye bütün hayatını Kafkaslar`ın bağımsızlığı uğrunda geçiren büyük Kumuk şairi ve düşünürü Yırçı Kazak`ın yenilmez ruhu, bugün de Kafkaslar`da dolaşıyor: Tıpkı hemşehrisi ve zamandaşı Şeyh Şamil`in ruhu gibi. Onlar maddeten yenilmişlerse de ruhen yenilmemişler ve ilelebed de yenilmiyecekler. Bizler kendilerini özledikçe, onlar da bizleri özleyecekler.

Ünlü Milli Şairimizin Vatanı Dağıstan başkenti Mahaşkalada her yıl gibi bu kesde 22 Mayısda “Yırçı Kazak Anma Günü” düzenliyoruz. O gün Şairimizin adını taşıyan Mahaçkala caddesinde onun anıtının yanında toplanacağız. Bu törende onun ismini şukranlarla hatırlatacagız, şiirlerin okuyacagız.

Milli Şairini Kumuk Türkleri Unutmadı, Unutmıyacaklar!

Şairimizin ruhu şad olsun!

“Can ağalar, sizge dua amanat”.

Yırçı Kazak kimdir?

Asıl adı bilinmior. Babasının adı Tatar-Han Kumukistan`ın (Dağıstan)Temir-Han-Şura merkezine ait Muselem-avul (şimdi Atlan-avul) köyünde doğmuş. Kumuk Halk Şairi ve düşünürü olan Yırçı Kazak Dağıstan`daki Şavhal Kumuklar topluluğundandır, yani Dede Kokud Oğuznameleri`nde “Alaca Atlu Şavkalı Melik” diye adlandırılan Hazar/Kıpçak Hükümdarlarının boyundandır. Kuzey Kafkasya Türkleri`nin arasında Yırçı Kazak lakabıyla tanınmış ünlü şair modern Kumuk Edebiyatının mümesillerinden sayılır. Onun söylediği ya da yazdığı, veya ona mal edildiği şiirlere dayanan efsaneler Dağıstan`da günümüzde de yaygındır. Yırçı Kazak halk şiiri geleneğinin en usta temsilcilerindendir: Aynı zamanda yazılı edebiyata da el atmıştır. Şiirlerinde Kafkas Dağları ile Hazar Denizi arasında sıkıştırılmış olan Kumuk Türkleri`nin Bağımsızlık Mücadelesini dile getirmesiyle, İnancıyla düşüncesi yolunda yaşamını feda eden bir destan niteliği kazandı. Şair hiç bir zaman Rusların bütün baskılarına, cezalarına rağmen yenilmedi, 1859`da Şeyh Şamil`in esir edilmesinden önce tutuklanıp, Sibirya`ya sürgün edildi, Rus hapisanelerinin azaplarini çekti. Elleri kelepçeli, butları zincirli` pehlivan, Sibirya sürgününde bile:

“Şerefsiz zincirlerle bağlıyım

Har adımım sanki bin adımdır

Niçin şikayet edeyim

Biz çelikteniz, kalbimız taştandır

Şikayet etmek bize yakışmaz

Yurdumuz kayalık dağlardır

Düşmana karşı dağlar gibi

Şikayetsiz duralım”

diye başkaldırdı.

Kafkasların Kartalı Şeyh Şamil Ruslara esir düştüğü zamanda bile mukaddes savaşın devam edilmesinden yana idi… ve bir gün mücadeleci şair, evinden ikinci defa gizlice alınarak (tutuklanarak) yok edildi. Uçsuz buçaksız bu topraklada ziyaret etmeye, dua okumaya mezarı bile yok. Ruslar bu tür idamlara “kim bildi” idamı diyorlar. Bilen yok, gören yok, suçlu yok sanki…

Yırçı Kazak`ın ölümüne ilgili bu şadece bir versiyon. Diğer versiyon da gerçeklere uzak değil. Buna göre, Şairi 1879`da Ruslar yine tutuklamişlar ve gizli olarak yine sürgüne göndermişler. Şair sürgünde hayli azap çekerek Hakk`a kavuşmuş. Bu versiyonu destekleyen deliller araştırmacıların ellerinde bulunmaktadır. Her nasıl olsa da anlaşılan şudur ki, Yırçı Kazak 50 yıllık Rus-Kafkas hesaplaşmasının kurbanıdır. Ve Kuzey Kafkasya Türkleri`nin milli mücadelerinin mukades bayrağıdır.

Yırçı Kazak`ın şiirleri ve acılarla dolu kısmeti çok araştırmacıların dikkatini 19. ve 20. asırda çekmiş. Onların arasında G. Nemet`ı (Macaristan), G. Ramstedt (Finlanda), A. İnanı. A. Caferzadeyi (Türkiye), Bekir Çobanzadeyi (Kırım), V. D. Smirnovu (Rusya) görüyoruz. 19. asrın ortalarında Yırçı Kazak`ın şiirleri Türkiye`ye sızmış. Üstelik 1876 yılında İstanbul`da “Şeyh Şamil Destani” adlı Kitapta ilk kez neşredilmiş. Şairin şiirlerini ve hayatını incelemesinde Kumuklar`ın önde gelenleri Mehmet Osmanlı ile Abusufyan Akay`ın büyük emeği geçmiş. Mehmet Efendi, Rusya`nın Sent-Petersburg Üniversitesi`nin Türk Dilleri ve Edebiyatı Öğretim Üyesi, profesörü olarak 1883`te neşrettiği “Kumuk ve Nogay Metinleri” isimli kitabına Yırçı Kazak`ın eserlerini de almış. 20. yüzyılın başlarında bu hususta Abusufyan Akay çok çaba harcamış ve 1903`te Bahçesaray`da kitap neşretmiş.

Son Sovıyet devri 70 yıl içerisinde Yırçi Kazak`ın şiirleri sansürden geçilerek ve komünist rejimin taleplerine göre sadeleştirilerek ve müsait yorumlar yapılarak bir kaç defa kıtap halınde neşredilmiştir. Bu dönem içinde Yırçı Kazak’ın hayatına ve eserlerine ilgili araştırmalar da yapıldı, romanlar, pıesler yazıldı. Son yıllarda Yırçı Kazak, onun Hayatı ve eserleri sevgili Türkiyemizde de geniş saygı ve sevgiler kazanmakta. Eserlerı bir kaç kerre kıtap şeklinde yayınlandı, dergilerde yer aldı, araştırmalar yapıldı, bir doktora tezler yapıldı.

Demek ki, 20. yüzyılın sonunda 21. Yüzyılın yeni hayata uyanan Kumuk Türkleri`nin millet bilinçli yeni nesilleri mili şairine de sahib çıktılar.

Hasil-i kelam, Yırçı Kazak kendisini yetiştiren Kumuk Türkleri`yle bütün Türk Dünyasıyla 21. yüzyılın kapılarını açıp, milletçe yürüyüşlerini devam ederler.

Tanrı Türk`ü korusun!

Dr. Kamil Güner

(Aliyev)

D ]]>

Diktatörlük hakkında

— 6 Mayıs 1922 günü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gizli oturumunda Başkomutanlık Yasası’nın uzatılması görüşmeler ]]>

Efendiler, aç ]]> 1922 (Nutuk II, s. 655)

— Geniş yetkilerle Başkomutanlık verilişinden ve Sakarya Zaferi’nden sonra bir kısım milletvekillerinin endişe duyduğu ve Meclis’in dağıtılacağı kuşkusuna düştükleri, kendisine hatırlatıldığı zaman söylemiştir:

Ben asla böyle bir şey düşünmedim ve düşünmem. Millet Meclisi’nde bana ne kadar karşı koyan ve itiraz eden olursa olsun o, büyük Türk milletinin temsilcisi oldukça benim başımdır. Şüphem yoktur ki, onlara iş ve hareketlerim ve onun sonuçları ile yapabildiğim ve yapabileceğim hizmetlerin değerini açıklayabileceğim. Bunu anlamakta Millet Meclisi kararsızlık gösterse bile asıl olan Türk milleti, yüksek sağduyusu ile bunu anlayacaktır. Bu taktirde sorunun çözümü benim kendime değil, tanıdığım Türk milletine yönelecektir; çünkü ben millet adamıyım, milletsever adamım. Onun sağduyusu dışında hareket eder adam durumuna düşmem. Biricik emelim, bütün vatanseverlerin, bütün devlet ve ordu başlarının başını millete bağlamaktır. Millet, lâyık olduğu büyük efendiliği bugün değilse yarın bütün anlam ve genişliği ile anlayacaktır; buna eminim. İşte o zaman, her millet bireyinin gerçek özellikleri millet tarafından belirtilecek ve belirlenecektir. Ben, o güne başarıyla yetişeceğimi ve milletten onun büyüklüğü ile orantılı ödülü alacağımı kuvvetle ümit ediyorum.
1921 (Asım Us, G.D.D. s. 111-112)

— Ben isteseydim derhal askerî bir diktatörlük kurar ve memleketi öyle yönetmeye kalkışırdım. Fakat ben istedim ki, milletim için çağdaş bir devlet kurayım ve onu yaptım.
(Yusuf Ziya Özer, T.T.K. Belleten.Cilt: 3, Sayı: 10, s. 287)

— 1932 yılında toplanan I. Türk Tarih Kongresi’nin sonunda Marmara Köşkü”nde verilen çay’da, öğretmenlerden birinin Atatürk’e “Paşam! Birçok Avrupalı muharrirler yazdıklarında, eserlerinde sizi diktatör diye nitelendiriyorlar. Buna ne buyurursunuz?” sorusuna verdiği cevap:

-Ben diktatör değilim ve heveslisi de olmadım. Benim diktatör olmadığıma şuradan karar veriniz, ben diktatör olsaydım siz bana bu soruyu soramazdınız!
1932 (Kılıç Ali, Atatürk’ün Hususiyetleri, 1955, s.116)

— Cumhuriyet Halk Partisi’nin ömür boyu başkanlığının teklif edilmesi nedeniyle söylediği söz:

-Milletin sevgi ve güvenini kaybetmediğim sürece tekrar seçilirim; milletin oyu esastır.
(Hasan Rıza Soyak, Fotoğraflarla Atatürk ve Atatürk’ün Hususiyetleri, 1965, s. 72)

Demokrat Atatürk

— Kendisine “Atatürk!” diye söz yöneltilmesi üzerine söylemiştir:
Kendisine yalnız adıyla hitap ettiren, benim kadar demokrat devlet başkanı biliyor musunuz?
(M. Şükrü Akkaya, Ülkü Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 24, 1948, s. 5)

— Ömür boyu Cumhurbaşkanlığı teklifi söylentileri üzerine gazetecilere söyledikleri:

Bana öteden beri bu ve buna benzer tekliflerde bulunanlar çok olmuştur. Siz ve kamuoyu bilmelisiniz ki bu yoldaki teklifler hoşuma gitmemiştir ve gitmez. Benim amacım Türkiye’de, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde millet egemenliğini sağlamlaştırmak ve ebedileştirmektir. Dediğiniz gibi bir teklifi, benim idealimi gerçekten inciten bir anlamda sayarım. Bu noktada şu veya bu yorumlara giden sözlerin anlamını, beni iyi tanımış olan Türk milleti benden daha iyi takdir eder.
1930 (Cumhuriyet gazetesi, 26.9.1930)

— İzmir’de, halkla yaptığı bir toplantıda söylemiştir:

Efendiler, ben şimdi burada hazırlanmış bir söylev verecek değilim .Amacım halkla, kardeşçe sohbet yapmaktır. Bu dakikadaki konuştuğunuz kimse, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Başkomutan değildir; sade bir milletvekili ve sizi çok seven bir hemşeriniz Mustafa Kemal’dir.
Bu sebeple benden neler öğrenmek istiyorsanız, serbest olarak sormanızı rica ederim.
1923 (Atatürk’ün S.D., II, s. 84)

— Konya ‘da esnaf ve tüccarlar tarafından düzenlenen ziyafette, bir tüccarın “Hükümetin, ticaretimizi geliştirmek için ne gibi düşüncelere sahip olduğunu” sorması üzerine verdiği cevap:

-Evvelâ şunu söyleyim ki, bendeniz içinizde hükümet adına değil, meclis adına değil, ordu adına değil, sadece bir milletvekili gibi, belki de yalnız bir arkadaşımız, bir kardeşimiz gibi bulunuyorum. Onun için sorunuza hükümet adına cevap vermeye yetkim yoktur. Eğer sorunuzu ‘Sen ne diyorsun? Senin ticaretimiz hakkındaki fikrin nedir?” diye sorsaydınız o zaman cevap vermekte sakınca görmezdim ve kabul ediyorum ki asıl amacınız da budur.
1923 (Atatürk’ün S.D. 11, s. 135-136)

— Kendisine “Büyük Atatürk! ” diye söz yöneltilmesi üzerine söylediği söz:

-îsmime böyle riyakâr kelimeleri karıştırmayınız.
(Kılıç Ali, Atatürk’ün Hususiyetleri, 1955, s. 117)

— Ben esasen saraylardan hoşlanmam. Devlet Başkanı olmak zorunluğuyla İstanbul’a geldiğim zaman, Dolmabahçe denilen soğuk bir yerde otururum. Ben orada rahatsız otururum. Ben bir evde oturmaktan, daha rahat ederim.
(Hasan Cemil Çambel, Dünya gazetesi, 30. 8. 1952)

— Annesi için yaptırılan mermer sandukalı ve uzun yazıtlı kabrin fotoğrafını gördükten ve yazıtta “Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’nin valide-i muhteremeleri Zübeyde Hanımefendi’nin…” diye başlayan cümleyi okuduktan sonra Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a söyledikleri:

-İlk fırsatta İzmir’e gidersin, bu sandukayı ve yazıtı kaldırtırsın; dağdan iki büyük ve uzun taş getirtirsin, birini olduğu gibi bir temel üzerine yerleştirir, diğerini baş tarafına diktirirsin ve bunun bir yerini biraz düzelttirerek “Atatürk’ün anası Zübeyde burada gömülüdür” diye yazdırırsın, altına da ölüm tarihini koydurursun, yeter!*
(Hasan Rıza Soyak, Fotoğraflarla Atatürk ve Atatürk’ün Hususiyetleri, 1965, s. 10)

— Ben diktatör değilim. Benim kuvvetim olduğunu söylüyorlar; evet, bu doğrudur. Benim arzu edip de yapamayacağım hiçbir şey yoktur. Çünkü, ben zoraki ve insafsızca hareket etmek bilmem. Bence diktatör, diğerlerini iradesine boyun eğdirendir. Ben, kalpleri kırarak değil, kalpleri kazanarak yönetmek İsterim.
1935 (Ayın Tarihi, Sayı: 19, 1935)

— Ben de yüz binlerce insanı yönettim; onları ölüme giden yola, seve seve yönelttim. Fakat bir tanesine kamçı kullanmadım.
1923 (Latife Uşaklıgil, Tarih Dünyası, Sayı : 2, 1950)

— Ben diktatör değilim. Çünkü fikirlerimi ve düşüncelerimi zora dayanarak kabul ettirmeyi asla benimsemedim, arzulamadım ve uygulamadım. Ben yaşadığım zaman içinde milletimin hayrına, refahına ve maddî manevî mutluluk ve onuruna uygun gördüğüm önlemlerin alınmasına çalıştım. Hepsinin bileşkesi uygar ve ileri bir yaşamın yaratılması çabasıdır.
(Hamdullah Suphi Tanrıöver’den naklen,Cemal Kutay, Mustafa Kemal’in Ufuktaki Manevî Mirasçısı ile Sohbet, s.2)

Millete dayanma
— Benim yaşamımı inceleyenler görürler ki, ben Mısır fıravunları gibi kendime mezar yaptırmak için kırbaçlar altında insanları sürmedim. Ben, memlekette uygulamak istediğim herhangi bir fikri evvelâ kongreler toplayarak, onlarla konuşarak bu fikirleri onlardan aldığım yetkiye dayanarak uyguladım. İşte Erzurum, Sivas kongreleri, işte Büyük Millet Meclisi bunun en canlı ifadeleridir.
1932 (Enver Behnan Şapolyo, Atatürk ve Millî Mücadele Tarihi, s. 304)

— Kapıda duran nöbetçi bile benden korkmaz. İsterseniz kendisinden sorunuz. Korku üzerine egemenlik kurulamaz. Toplara dayanan egemenlik devamlı olmaz. Böyle bir egemenlik ve hattâ diktatörlük, ancak ihtilâl olursa geçici bir zaman için gerekli olur.
1930 (Ayın Tarihi, II, 73, 1930)

— Benim her emrim yapılır; çünkü benden, yapılmayacak emirler çıkmaz.
(Asaf İlbay, Tan gazetesi, 17. 7. 1949)

— Benim kendi kuvvet ve kudretim, halkın bana gösterdiği inan ve güvenden oluşmaktadır. Bu güven devam ettikçe, ben de bu güvene lâyık olmaya hak kazanmakta devam edecek ve geleceğe bu karşılıklı güvenle hep beraber yürüyerek inşallah pek az zamanda millete refah ve mutluluk verecek olan büyük amacımıza ulaşacağız!
1923 (Atatürk’ün S.D.11, s.163)

Zorbalarla Mücadele

— Biz keyfî hareket etmeyiz. Zorba asla değiliz. Yaşamımız bütün çalışmamız, memleket işlerinde keyfî ve zorbaca hareket edenlere karşı mücadele ile geçmiştir. Bizim akıl, mantık, zekâ ile hareket etmek belli özelliğimizdir.

Bütün yaşamımızı dolduran olaylar, bu gerçeğin kanıtlarıdır. Memleket ve millet işlerinde kişilikleriyle, yaptıklarıyla, fikirleriyle zararlı olmak durumuna düşenlere karşı, zaman zaman karşı koyduğumuz olmuştur. Milleti gerçek iyileşme yolunda yürümekten alıkoymak isteyenlere sert ve amansız olmak eğilimindeyiz. Toplumsal düzenimizi, bilerek veya bilmeyerek, bozucu kimselere izin veremeyiz; bunlar doğrudur. Bizden bu konuda sessiz kalma ve tarafsızlık isteyenleri tatmin edemiyorsak, bunun sebebi, memleket ve millet çıkarlarını her şeyin üstünde gördüğümüzdür. 1925 (Atatürk’ün S.D.V, s. 211)

Cihangirlik hakkında

— Efendiler, kendimizi cihanın egemeni sanmak dalgınlığı, artık hiçbir kafada yer bulmamalıdır. Gerçek durumu tanımaktaki dalgınlıkla, dalgınlara uymakla, zavallı milletimizi sürüklediğimiz felâketler yetişir. Bile bile aynı acı olayı devam ettiremeyiz!
1923 (Gazi ve İnkılâp, Mahmut Soydan, Milliyet gazetesi, 1.2.1930)

— Artık millet, yalnız bir şeyi için silâha sarılacaktır: Millî sınırlarımız içinde yaşamını, bağımsızlığını ve egemenliğini korumak için! Artık bizim saldırgan bir askerî siyasetimiz olmayacaktır. Cihangirlik sevdasında, savaşarak ülkeleri alma peşinde olmayacağız. O düşünüş biçimini izleme yüzünden en ağır cezaları hâlâ çekmekteyiz.
1923 (Gazi ve İnkılâp, Mahmut Soydan, Milliyet gazetesi, 8.1.1930)

— İngiliz yazarı Armstrong’un “Bozkurt Mustafa Kemal” adlı kitabındaki görüşleri üzerine söylemiştir:

Bu İngiliz subayı bana bir “cihangir” gözüyle bakıyor. Ben, “cihangir” değilim; olmak da istemem! Biz Türk ordusuyla “cihangirlik”e karşı koymuşuzdur.
(Yakup Kadri Karaosmanoğlu, T.T.K. Belleten, Cilt XX, Sayı : 80, s. 531-532)

http://atam.gov.tr/diktatorluk-ve-cihangirlik/

Özerk bir üniversite: Fatih Medresesi

Fatih Sultan Mehmet feth ettiği İstanbul’u yalnız devletin merkezi değil ilmin de merkezi yapmak istemişti. Bu sebeple fethin ardından ihtiyacı karşılamak için bir taraftan Zeyrek Medresesini oluştururken diğer taraftan da Fatih Medresesinin/üniversite (Sahn-ı Seman) inşasını emretmişti. 1463-1470 yılları arasında yapılan üniversite 8 medreseden meydana gelmekteydi. Yüksek öğretim için kurulan medreselerin her birinde 19 oda bulunmaktaydı. 19 odadan 15’i Danişmend adı verilen medrese öğrencilerine 2’si hademelere ve 2’si de Muid adı verilen asistanlara tahsis edilmişti. Daha sonra bu medreselere öğrenci yetiştirmek amacıyla 8 yeni medrese daha inşa edildi. Bu medreselere Sahn Medreselerinin ihtiyacını karşılayan Tetimme veya Müsile-i Sahn (Sahn-ı Seman’a götüren) adı verildi. Külliyede ayrıca Darürşşifa (Hastane) Tabhane (misafirhane), kütüphane ve hamam bulunmaktaydı.

Fatih Medresesinin ilk baş müderrisi Molla Hüsrev idi. Medresenin diğer meşhur müderrisleri ise Ali Kuşçu, Molla Abdülkerim, Mevlana Ali Tusi, Mevlana Muslih al-Din Kastalani, Kadızade Kasım ve Hatibzade Muhyiddin Mehmet idi

Fatih Sultan Mehmet inşa ettirdiği Medreselerin ana ders programlarını bu medreselerde görev alan müderrislerle beraber tespit etmişti. Ana ilim kollarının haricinde yardımcı ilim dallarının seçimini ise müderrislere bırakmıştı. Fatih Medresesinde görevli müderrisler protokolde Sancak Beylerinden önce gelirlerdi ve Kadılık mevkiine yükselme imkanları bulunmaktaydı.

Fatih Sultan Mehmet yaptığı vakıflarla müderris-talebe ilişkilerini, onların maaşlarını ve diğer ihtiyaçlarını maddeler halinde açıklamıştı. Fatih vakfiyesinde baş müderriste ve talebelerde olması gereken vasıfları şöyle ifade ediyordu: Meşhur olmalı, akli ve nakli ilimlerle birlikte yardımcı ilimleri bilmekte de şöhretli olmalı. Ayrıca baş müderris ilim kadar öğretme kabiliyeti olan bir olmalıdır. Fatih Medresesinde okuyan talebeler de bilinen belli başlı kaynakları anlayacak ve okutacak seviyede olmalıdır. Girecekleri medresenin müderrisleri huzurunda mülakata tabi tutulmalıdır.

Fatih Sultan Mehmed kurduğu Fatih Medresesi ile yakından ilgilenmekteydi. Bununla beraber medresenin ilmi özerkliğine hiçbir şekilde karışmamıştı. Medresedeki ilmi tartışmaları ilgiyle takip eden Fatih Sultan Mehmed bunların bir çoğuna katılmıştı ancak bununla beraber hiçbirine müdahalede bulunmamıştı. Yapılan tartışmalarda tamamen tarafsız kalmış ilim adamları fikirlerini serbest bir şekilde ifade edebilmişlerdi.

Medresenin ilmi ve idari özerkliği genişti. Dışarıdan ilim sahibi olmayan birinin medresede bir yer veya unvan alması imkansız gibiydi. Bu durum hükümdarlar için de geçerliydi. Fatih’e atfen anlatılan bir hikayeye göre Fatih; ‘Birgün saltanattan çekilirsem burada bir odam olsun isterim, gelir çalışırım” deyince “vakıa bunları siz yaptırdınız amma bir odaya sahip olamazsızınız” denir. Fatih sebebini sorduğunda ise “ siz ne talebesiniz ne de müderrissiniz” cevabını alır. Bunun üzerine Fatih şartın sınav olduğunu anlar ve “ peki beni imtihan ediniz” der. Sınavı başarıyla geçen Fatih medresede bir talebe odasına böylece sahip olur. Fatih medresesinde böyle bir kültür olduğu ve böyle bir odanın medreselerin kapatılmasına kadar bir rahle ve minderle muhafaza edildiği rivayet edilir.”

Ömer Aymalı-Dünya Bülteni

Kaynaklar:

Mehmet Saray,İstanbul Üniversitesi Tarihi,

Fevzi Günüç; Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi

İnternet kullanıcılarının kişisel verilerini kendi bilgisayarları yerine özel sunucularda tutmasına imkan sağlayan bulut teknolojisi, ABD’de 1 Ocak’ta yürürlüğe giren bir yasa ile “mahremiyetini” yitirdi.

Kısa adı FISA olan Yabancı İstihbaratın Takibi Yasası’na göre ABD güvenlik ve istihbarat örgütlerinin, merkezi ABD’de olan bulut hizmet sağlayıcılarında tutulan kişisel verilere erişebiliyor. Independet’ın haberine göre yasa, sadece ABD vatandaşlarını ilgilendirmiyor. Google Drive, Dropbox, Apple iCloud veya Amazon Cloud Drive gibi en çok tercih edilen ABD merkezli bulut hizmet sağlayıcılarını kullanan dünyadaki milyonlarca kişinin erişimine ABD’li yetkililer artık mahkeme kararı olmaksızın erişebiliyor. Google’dan yapılan açıklamada da “ABD hükümetinin yanı sıra belirli şartlarda Avrupalı devletlerin de bu verilere ulaşabildiği” doğrulandı.

http://www.hurriyet.com.tr/planet/22485102.asp

dünya liderliğini korudu

Geçtiğimiz yıl 20,9 bin ton uranyum üretimi gerçekleştiren Kazakistan, bu alanda dünya liderliğini korudu.
Kazakistan Atom Enerjisi Kurumu (Kazatomprom) tarafından yapılan açıklamada, 2012 yılında dünya uranyum üretiminin yüzde 37’sinin

Kazakistan’da gerçekleştiği bildirildi. 2012 yılında Kazakistan’da üretilen bu uranyumun miktarı ile ülkenin uranyum üretiminde hedeflerine ulaştığı ve önümüzdeki yıllarda bu oranın artacağı belirtildi. Açıklamada, 2012 yılında ülke çapında 2 binden fazla sondaj yapıldığı ve Kızılorda eyaletinin Janakorgan ilçesinde işletmelerin kesintisiz çalışması için inşa edilen sülfürik asit tesisin hizmete girdiği ifade edildi.
Öte yadnan, Kazatomprom ile Kanada’nın Camero Corportion şirketi Eylül 2012’ son teknolojiler kullanılarak ortak uranyum işletmesinin kurulmasına ilişkin bir mutabakat
anlaşması imzaladı. Fransız şirketi “AREVA” ile Kazakistan arasında da ülkede nükleer yakıt üretiminin projeye alınması ile ilgili ortak çalışmaların devam edeceği biliniyor.
Kazakistan 2015 sonuna kadar uranyum üretimini yılda 25 bin tona çıkarmayı hedefliyor. Kazakistan yaklaşık 1,5 milyon tonluk uranyum rezervine sahip bulunuyor.

http://turkkazak.com/site/?p=29191#more-29191

Hakaslar Sibirya’nın diğer birçok halkı gibi eski zamanlarda kendi takvimlerini kullanmaktaydılar. Daha 11. yy’da yazılı kaynaklarda Hakasların 12 hayvan yardımı ile yılların hesabını tuttukları yazılmıştır. 12 hayvandan oluşan zaman çevrimi bugün de Asya halklarının çoğu arasında yaygındır.12 yıllık eski takvim Hakas dilindeki adı ‘Muçe’dir. Her yıl belli bir hayvanın adını taşırdı:

kuske yani fare, nek yani inek, tulgu yani tilki, hozan yani tavşan, kilesk yani kertenkele, çılan yani yılan, çılrı yani atlar, kizi yani insan, tatah yani tavuk, aday yani köpek, turna, sosha yani domuz, oski yani keçi gibi. Hakasların kullandığı yıl 12 Aydan oluşurdu. Yıl bahar gün-gece eşitliğinde başlar ve ‘Çıl sırtı’ yani yıl sırtı, ya da ‘Çıl kilgey’ yani yıl geldi şeklinde adlandırılırdı.

Hakaslar bir ay içinde 29 ya da 30 gün sayarlardı. Bu ‘ay naazı’ yani yeni Ay ve ‘Ay irgizi’ yani eski Ay olmak üzere iki bölüme ayrılırdı. Yeni ayın doğacağı arafe günü ‘Ay arazı’ yani Ay arası olarak adlandırılırdı.

Mart ayına ‘Haan’ denirdi, yani göçmen kuşların geri döndüğü ay anlamındadır. Nisan ayına ‘Hoshar’ denirdi. Bu isim genel Türkçe ismi ‘Hoçkar’ yani koç adından gelir. Nisan ayı kuzulama ve yün kırpma zamanı idi. Mayıs ‘Silke’ adını taşırdı ve az sıcak anlamına gelir.

Tos ayı yani haziran ağaç kabuğu işleme zamanı idi. Bu isim Hakasların ağaç kabuğu örtülü yurtlarda yaşadıkları zamanlardan beri muhafaza edilmiştir. Bu yurtların inşası için çok miktarda ağaç kabuğu hazırlamak gerekirdi. Temmuz ayı Hakaslarda ‘Ot ayı’ yani ot biçme ayı idi. Orgah yani ağustos ise hasat toplama ayı idi.

Eylül ayına ‘Sarı pur’ yani sarı yaprak ya da ‘Urtun ayı’ yani buğday öğütme ayı derlerdi. Kiçker kasım ayı için kullanılan isimdi. Bu isim ‘Kisker’ adlı sonbahar takım yıldızının Hakas dilindeki adından gelir. Kasım ‘Hırlas’ olarak kullanılır ve büyük soğuklar ayı anlamına gelir.

Aralık ayına ‘Kiçig ay’ yani kısa günler ayı denirdi. ‘Çil ayı’ yani ocak ise rüzgarlar ayı anlamına gelirdi. Pozig denilen şubat ayı Güneş’in yüksek erişim ayı idi.

Ayın dört evresine göre ay dört haftaya bölünürdü. Günü Güneş’e göre tespit ederlerdi ve tam anlamı ile Güneş’in karşılığı olan ‘Kun’ kelimesi ile adlandırırlardı. Saat olarak Hakas yurtu kullanılırdı. Yurtun kapısı hep doğuya dönük olurdu.

Hakasların kullandığı eski takvimdeki bazı adlar bugün çevrilememektedir ve diğer Türkçe konuşan halklar da paralellerine rastlanmamaktadır. Diğer bazı isimlerde ise komşu halkların dilleri ile benzerlikler görülür ki bu Hakaslarla olan etno-kültürel ilişkilerinin bir göstergesidir.

http://turkkazak.com/site/?p=29184